Çankırı Barosu Stj. Av Esma Astarlıoğlu “Koruma tedbirleri, durdurma-yakalama-gözaltı-arama-tutuklama” hakkında bir makale yayınladı:
"Koruma tedbirleri, durdurma-yakalama-gözaltı-arama-tutuklama"
Son yıllarda toplumumuz da gerek medya gerek sivil toplum örgütleri tarafından yüksek sesle dile getirilmekte olan önemli hususlardan biri de bireylere uygulanan koruma tedbirlerinde bireylerin sahip olduğu haklardır. Gerek kolluk birimlerinin münferit müdahaleleri gerek savcı ile birlikte yürütülen işlemlerde şüphelinin hakları göz ardı edilebilmektedir. Kanunda sayılan koruma tedbirleri ve uygulanma biçimleri şöyledir:
Durdurma
Kolluk kuvvetleri süreklilik ve keyfilik oluşturacak şekilde durdurma işlemi yapamaz. Durdurulma sebebinizi sormanız hakkınızdır. Sizi durduran kişi bir polis veya üniformalı bir kamu görevlisi olsa dahi kimlik sormalısınız ve durdurmaya esas teşkil eden konu ile ilgili sorulara cevap vermelisiniz. Sizden istendiğinde kimliğinizi göstermemeniz yakalanmanıza hatta gözaltına alınmanıza sebep olabilir. Durdurulan kişinin üzeri ya da aracının aranabilmesi için ayrıca arama kararı olmalıdır.
Yakalama
Yakalama olabilmesi için kişi hakkında suç işlediği yönünde kuvvetli iz, eser, emare veya delil bulunmalıdır. Yakalama işlemi herhangi bir biçimde yapılabilen, gözaltına alma işleminden önce kişinin hürriyetinin geçiçi olarak denetim altına alınmasıdır.
Yakalama işleminin hangi hallerde ve kimler tarafından yapılabileceği CMK. m.90 da ve Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliğinin 5. maddesinde sayılmıştır. Yakalama işlemi için hakim/mahkeme kararı gerekmez. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde veya amirlerine hemen başvurma imkanı olmadığında, kolluk kuvvetlerinin yakalama yetkisi bulunmaktadır. Yakalama işleminin neden yapıldığını sorabilir, durumdan yakınlarınızdan birini haberdar edebilirsiniz. Sonrasında susma hakkınız vardır ve savunmanızın alınması sırasında avukat tayin edilmesini isteyebilirsiniz. Cumhuriyet savcısı tarafından gözaltına alınmanıza karar verilmez ise serbest bırakılırsınız.
Gözaltı
Yakalanan kişi Cumhuriyet savcılığınca bırakılmazsa soruşturmanın tamamlanması için gözaltına alınma kararı verilebilir. Bu kararın verilebilmesi için gözaltının soruşturma yönünden zorunlu olması ve suç işlediğinizi düşündürecek izlerin olması gerekir. Gözaltına alındığınızı yakınlarınızdan birine haber verebilirsiniz.
Gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın hakim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren 24 saati geçemez. Yakalama yerine en yakın hakim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre 12 saatten fazla olamaz.
Gözaltı süresi sonrasında Cumhuriyet savcısı tarafından salıverilir ya da tutuklanmak üzere hakim karşısına çıkarılırsınız. Hakim ifadenizi aldıktan sonra serbest bırakılmanıza ya da tutuklanmanıza karar verir.
Çocukların gözaltına alınmasında özel düzenleme bulunmaktadır. Buna göre 12 yaşını doldurmamış çocuklar ve 15 yaşını doldurmamış sağır ve dilsizler gözaltına alınamazlar.
Arama
Tehlikenin veya suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla kolluk kuvvetleri arama yapabilir. Üzeri aranacak kişinin kaçma şüphesi varsa sulh ceza hakiminin kararı aranmaz, kolluk amirinin vereceği yazılı emir yeterlidir.
Uygulamada ev ve iş yeri aramalarında yaşanan sıkıntılar oldukça fazladır. Kural olarak arama kararı olmaksızın bir arama yapılamaz. Fakat hakkınızda yakalama kararı bulunuyorsa ve aranacak evin ya da iş yerinin size ait olduğu biliniyorsa arama kararı olmadan bu tedbir uygulanır. Arama sırasında eşyalarınızın zarar görmesi halinde zararınızın tazminini İç İşleri Bakanlığı’ndan isteyebilirsniz.
Tutuklama
Tutuklama, toplumdaki genel kanının aksine ceza değil koruma tedbiridir.Tutuklama nedenleri CMK. m.100 de sayılmıştır, sanık ya da şüphelinin tutuklanma kararı ancak hakim tarafından verilebilir. Soruşturma aşamasında C.savcısının istemi ile sulh ceza hakimi de bu kararı verebilir. Karara karşı itiraz etme hakkınız vardır. Tutukluluk süreleri ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde en çok 2 yıldır, zorunlu hallerde uzatma süresi 3 yılı geçmemek üzere uzatılabilir. Ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen işlerde en çok 1 yıldır ve yine bu süre 6 ayı geçmemek üzere uzatılabilir.
ÇANKIRI BAROSU BAŞKANLIĞI
STJ. AV.ESMA ASTARLIOĞLU
